Banja Luka

Banja Luka

   Banja Luka, specifičan grad, vjerovatno kao i svi ostali gradovi ili opštine, nebitno. Ipak, možda ovdje, u Banjaluci postoji "to nešto" što ovaj grad čini posebnijim i različitijim od ostalih, možda njena burna istorija... Recite vi slobodno da ja hvalim našu Banjaluku jer ja živim tu, recite slobodno da hvalim našu Banjaluku jer mislite da je ovo možda neka propaganda, teško bogme da je ovo drugo jer, ko bi se usudio propagirati i hvaliti nadaleko poznat grad preko bloga petnaestogodišnjeg gimnazijalca?! Nisam ja ovdje od samog rođenja, iako sam se rodio ovdje prije petnaest godina, živim tek nešto manje od dvije godine. Kada sam došao bilo mi je naravno, neobično-treba se navići na novu sredinu-novi početak. Nije mi dugo trebalo da se naviknem. I, evo sad, direktno iz Banjaluke pišem ovaj "članak" :).   

  
"Grad na Vrbasu" prvi put se spominje 1224. godine u spisima kralja Tvrtka. Pod današnjim imenom grad se prvi put pominje 1494. godine kada je ugarski kralj Vladislav II pored imena Juraja Mikulašića dodaje da je isti obavljao dužnost kaštelana Banjaluke. Vjeruje se da je ovo ime nastalo od riječi "ban" i "luka" pri čemu je luka označavala livadu u blizini vode. U svojih petsto godina postojanja Banja Luka je bila poprište mnogih sukoba. U vrijeme austrijsko-turskih ratova Banja Luka je bila više puta pustošena, a njeno stanovništvo rastjerano ili pobijeno. Najznačajnija bitka koja se vodila na teritoriji "Grada na Vrbasu" je bitka oko banjalučke tvrđave 1773. godine u kojoj su obje strane pretrpjele velike gubitke. Osim vojnih sukoba, Banjaluku su pustošile i razne epidemije kuge od kojih je najstrašnija bila ona između 1813. i 1816. kao i česti razorni zemljotresi. 

   
Godine 1878. odlukom Berlinskog kongresa, Banjaluku okupira Austro-Ugarska. Iako je za vrijeme turske vlasti bila administrativni centar regije, Banja Luka je austro-ugarsku okupaciju dočekala kao veoma nerazvijeno naselje sa nešto manje od deset hiljada stanovnika.  Pod novom vlašću grad je počeo značajno da napreduje. Izgrađene su saobraćajnice, vodovod, kanalizacija, razvila se privreda i trgovina. Napravljene su i željezničke pruge kojima se odvozilo drvno bogatstvo u ostale krajeve "dvojne monarhije". Za vrijeme austro-ugarske vladavine otvorena je i "Velika Realka", "Fabrika duvana" i drvoprerađivačko preduzeće "Bosna holc". Najzačajnija banjalučka ličnost toga vremena je pisac i narodni tribun Petar Kočić, rodom iz obližnjih Stričića na planini Manjači, koji je ostavio veliki i trajni pečat u kulturnom i političkom životu ovoga kraja, kao i u srpskoj književnosti uopšte. 

   
Otkud ulica "Alfonsa XIII" ? Naime, po objavljivanju rata Srbiji, Austro-Ugarska je u Banjaluci pohapsila sve viđenije Srbe i optužila ih za veleizdaju. Slobodu za njih je uspio da izdejstvuje španski kralj Alfonso XIII. Austro-Ugarska vlast u Banjaluci okončana je 21. novembra 1918. ulaskom oslobodilačke srpske  vojske. 

   
U doba Kraljevine Jugoslavije, grad se ubrzano razvija, pogotovo za vrijeme uprave energičnog i preduzetnog bana Svetislava Tise Milosavljevića, prvog bana tadašnje Vrbaske banovine. Za vrijeme njegove vladavine izgrađene su zgrade: Hipotekarne banke, Sokolskog doma, Banske uprave (danas Palate predsjednika RS), Banskog dvora, Narodnog pozorišta i crkve Svete Trojice, koja je srušena u njemačkom bombardovanju (danas hram Hrista spasitelja), izgrađen je Gradski most i park što je značajno doprinijelo procvatu kulturnog života Banjaluke. 

   
U noći 26. na 27. oktobra 1969. oko 2:55 h počelo je podrhtavanje koje se nastavilo sve do 8:53 h kada je grad pogodio zemljotres jačine 8 stepeni Merkalijeve skale i 6 stepeni rihterove sa epicentrom u samom centru grada-na mjestu današnje robne kuće "Boska". Zahvaljujući pravovremenim mjerama broj ljudskih žrtava je sveden na minimum-15, a oko 1000 ranjenih. Materijalna šteta je bila više nego ogromna-uništeno je    36 267 stanova, 131 školska zgrada, svi kulturni objekti, objekti socijalne zaštite i javnih službi, zgrada medicinskog centra je srušena do temelja. Nakon zemljotresa dolazi do modernizacije i izgradnje novih objekata i stambenih naselja. 

   
Osnivanjem Republike Srpske, Banja Luka kao najveća teritorijalno-politička jedinica postaje de fakto glavni grad Republike Srpske u kojem su sjedišta svih republičkih institucija. 

     
Danas, grad se prostire na površini od oko 1239 km2 koju naseljava oko 250 000 stanovnika od kojih preko 75 % živi u užem gradskom području.