Evropska farsa Bosne i Hercegovine
Odnos Evropske unije i Bosne i Hercegovine nikada nije bio apsolutno romantičan. Ali, kao što to biva u takvim odnosima, nakon perioda u kojem sve probleme prekrivaju „snjegovi i šaš“, stvari počnu da se dramatizuju. Nakon dramatizacije postoje dva ishoda: tragični i farsični. Na svu sreću, pokazaće se, ovom odnosu ne prijeti tragedija, jer je odveć prisutan u formi čiste farse. A farsa je, kao što već znamo, manji pozorišni komad vulgarne komike.
Zašto je to tako, da li su krivci domaći ili strani akteri, ili su to pak svi pomalo?
Međunarodni subjektivitet Bosne i Hercegovine je veoma upitan. Ne u formalno-teoretskom smislu, jer Bosna i Hercegovina jeste država sa svojim – kakvim takvim – međunarodno priznatim suverenitetom, nego u smislu njenog učešća u međunarodnim odnosima. Najveći i najporazniji pokazatelj toga je da je BiH bila i ostala predmet o kojem raspravljaju i pregovaraju drugi, gotovo uvijek je koristeći za svoje lične ambicije, ali i ostvarujući planove zemalja koje ti drugi predstavljaju. Ako za to postoji krivac, onda su to narušeni – ili je možda bolje reći, nikad do kraja izgrađeni – unutrašnji odnosi u samoj BiH.
Godina je 2016. i BiH podnosi Zahtjev za članstvo u Evropskoj Uniji. Evropska komisija je 2019. godine usvojila Mišljenje o zahtjevu za članstvo BiH, u kojem je navedeno da BiH mora ispuniti „14 ključnih prioriteta“ kako bi dalje dobila preporuku za otvaranje pregovora o pridruživanju Evropskoj uniji. Zadaci su podijeljeni u četiri oblasti na kojima još „mora da se radi“: demokratija i funkcionisanje institucija, vladavina prava, osnovna prava i reforma javne uprave.
Jedna od tih stvari bila je i obaveza održavanja izbora u Mostaru prvi put nakon 2008. godine, što se dogodilo i što je označeno kao primjer da ipak nije sve tako crno u smislu realizovanja „ključnih prioriteta“ kako bi se na početku dalo naslutiti. Sa druge strane, stvari su daleko od zadovoljavajućih da bi otpočeli pristupni pregovori, između ostalog i zbog pitanja suvereniteta, jer Evropska unija u svoje članstvo prima samo suverene zemlje, a Bosnu i Hercegovinu u zadovoljavanju te kvalifikacije – kada je pravo Evropske unije u pitanju – sprečava postojanje Kancelarije visokog predstavnika (OHR), čije se široke nadležnosti, doduše pravno nikad do kraja razjašnjene, kose sa kompetencijama koje ima Evropska prema svojim zemljama članicama. Iz svega toga bi trebalo biti jasno zašto je ovaj odnos farsičan.
U Izvještaju o Bosni i Hercegovini za 2021. godinu, navodi se da je EU „pokazala solidarnost“ tako što je donirala više od 1.3 miliona doza vakcina do kraja septembra 2021. godine. Osim toga, EU je obezbijedila 80.5 miliona evra bespovratnih sredstava za „hitne potrebe i društveno-ekonomski odgovor na pandemiju“.
Čak i političari koji povremeno nastupaju antievropski, nisu odbijali vakcine i novac, nego su tuđe milosrđe – da se izrazimo u tonu eshatološkog konteksta u kojem smo se našli – iskoristili u dnevnopolitičke svrhe, kao dokaz da su te donacije upravo dokaz njihovog zalaganja i sposobnosti.
Sa druge strane, iako je on jedan od pionira povremene anti-EU retorike u BiH, Milorad Dodik je jedini političar iz Republike Srpske koji je spominjao „14 ključnih prioriteta“. Ni od koga drugog nismo čuli ništa o toj stvari. Od predstavnika stranaka iz Republike Srpske koje članstvo u EU imaju kao jedan od svojih programskih ciljeva, nije – nažalost – došao ni jedan komentar barem o dinamici kojom bi stvari trebalo da se kreću. Slično je primijetio i bosanskohercegovački portal Istinomjer, koji je Dodikovo obećanje u vezi pokretanja aktivnosti na realizaciji „14 ključnih prioriteta“ iz Mišljenja Evropske komisije ocijenio ispunjenim.
Možda veći problem od samog ispunjavanja „ključnih prioriteta“ leži u percepciji kako javnosti, tako i domaćih političara, koji tom pitanju pristupaju krajnje administrativno. Svi nekako propuštaju da saopšte da je „14 ključnih prioriteta“ formalni naziv za ono sa čime se bosanskohercegovačko društvo svakodnevno suočava. To je, da budemo precizniji, lista najvećih bosanskohercegovačkih problema, izlistanih tako da građani sami mogu uvidjeti problematiku nefunkcionisanja institucija, njihovog urušavanja i prije nego što su počele stabilno da rade.
Takođe, poprilično je groteskno te probleme predstavljati kao zahtjeve koje ima Evropska unija, jer se nijedan od njih ne tiče onoga što BiH treba da da EU, već se radi o sopstvenom izgledu Bosne i Hercegovine koja takva može da postane članica EU. Sve i da se u jednom trenutku građani BiH opredijele da ne žele članstvo u Uniji, tih „14 ključnih prioriteta“ bi, zarad života običnog čovjeka, trebalo da bude riješeno.
Ne treba zaboraviti napomenuti da je tih „14 ključnih prioriteta“ – neprestano to ponavljajmo – samo minimalni kriterijum koji se traži od Bosne i Hercegovine. Nikom, a pogotovo ne stanovnicima Bosne i Hercegovine, neće smetati ako se uradi i više od toga.
Ništa od toga se, naime, neće desiti, jer je Bosna i Hercegovina, kako se navodi u analizi Transparency International-a, za dvije godine (dakle od maja 2019. do maja 2021.) realizovala aktivnosti u samo jednom od ključnih prioriteta „ali na način da su stvorene formalne pretpostavke za njegovo ispunjavanje, a radi se o osiguranju pravilnog funkcionisanja Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i pridruživanje“.
Bosna i Hercegovina je daleko od Evropske unije. Možda čak i dalje nego što se to čini. Tih „14 ključnih prioriteta“ bi bili samo jedan korak, ali bi, ako bi se njihovom realizovanju – u onoj mjeri u kojoj se ne narušavaju temelji same države – pristupilo suštinski, a ne administrativno, običan čovjek u BiH bi osjetio atmosferu u kojoj vrijedi živjeti.
Makar mali pomak u vladavini prava i efikasnosti sudstva, pomaci u obrazovanju rješavanjem pitanja „dvije škole pod istim krovom“, uvažavanje manjina (ne samo nacionalnih i vjerskih!) bi od atmosfere sumorne kasabe, koja danas dominira bosanskohercegovačkom stvarnosti, postojanje neke nade učinio opravdanom.
Ovako, ako se osnovnim životnim problemima koje su briselske birokrate nazvali „14 ključnih prioriteta“ pristupa samo formalno, a ne suštinski, onda su i ljudi koji žive u Bosni i Hercegovini na pragu da postanemo samo formalni ljudi, doživljavajući najveći mogući poraz – odustajanje.
Zašto je to tako, da li su krivci domaći ili strani akteri, ili su to pak svi pomalo?
Međunarodni subjektivitet Bosne i Hercegovine je veoma upitan. Ne u formalno-teoretskom smislu, jer Bosna i Hercegovina jeste država sa svojim – kakvim takvim – međunarodno priznatim suverenitetom, nego u smislu njenog učešća u međunarodnim odnosima. Najveći i najporazniji pokazatelj toga je da je BiH bila i ostala predmet o kojem raspravljaju i pregovaraju drugi, gotovo uvijek je koristeći za svoje lične ambicije, ali i ostvarujući planove zemalja koje ti drugi predstavljaju. Ako za to postoji krivac, onda su to narušeni – ili je možda bolje reći, nikad do kraja izgrađeni – unutrašnji odnosi u samoj BiH.
Godina je 2016. i BiH podnosi Zahtjev za članstvo u Evropskoj Uniji. Evropska komisija je 2019. godine usvojila Mišljenje o zahtjevu za članstvo BiH, u kojem je navedeno da BiH mora ispuniti „14 ključnih prioriteta“ kako bi dalje dobila preporuku za otvaranje pregovora o pridruživanju Evropskoj uniji. Zadaci su podijeljeni u četiri oblasti na kojima još „mora da se radi“: demokratija i funkcionisanje institucija, vladavina prava, osnovna prava i reforma javne uprave.
Jedna od tih stvari bila je i obaveza održavanja izbora u Mostaru prvi put nakon 2008. godine, što se dogodilo i što je označeno kao primjer da ipak nije sve tako crno u smislu realizovanja „ključnih prioriteta“ kako bi se na početku dalo naslutiti. Sa druge strane, stvari su daleko od zadovoljavajućih da bi otpočeli pristupni pregovori, između ostalog i zbog pitanja suvereniteta, jer Evropska unija u svoje članstvo prima samo suverene zemlje, a Bosnu i Hercegovinu u zadovoljavanju te kvalifikacije – kada je pravo Evropske unije u pitanju – sprečava postojanje Kancelarije visokog predstavnika (OHR), čije se široke nadležnosti, doduše pravno nikad do kraja razjašnjene, kose sa kompetencijama koje ima Evropska prema svojim zemljama članicama. Iz svega toga bi trebalo biti jasno zašto je ovaj odnos farsičan.
U Izvještaju o Bosni i Hercegovini za 2021. godinu, navodi se da je EU „pokazala solidarnost“ tako što je donirala više od 1.3 miliona doza vakcina do kraja septembra 2021. godine. Osim toga, EU je obezbijedila 80.5 miliona evra bespovratnih sredstava za „hitne potrebe i društveno-ekonomski odgovor na pandemiju“.
Čak i političari koji povremeno nastupaju antievropski, nisu odbijali vakcine i novac, nego su tuđe milosrđe – da se izrazimo u tonu eshatološkog konteksta u kojem smo se našli – iskoristili u dnevnopolitičke svrhe, kao dokaz da su te donacije upravo dokaz njihovog zalaganja i sposobnosti.
Sa druge strane, iako je on jedan od pionira povremene anti-EU retorike u BiH, Milorad Dodik je jedini političar iz Republike Srpske koji je spominjao „14 ključnih prioriteta“. Ni od koga drugog nismo čuli ništa o toj stvari. Od predstavnika stranaka iz Republike Srpske koje članstvo u EU imaju kao jedan od svojih programskih ciljeva, nije – nažalost – došao ni jedan komentar barem o dinamici kojom bi stvari trebalo da se kreću. Slično je primijetio i bosanskohercegovački portal Istinomjer, koji je Dodikovo obećanje u vezi pokretanja aktivnosti na realizaciji „14 ključnih prioriteta“ iz Mišljenja Evropske komisije ocijenio ispunjenim.
Možda veći problem od samog ispunjavanja „ključnih prioriteta“ leži u percepciji kako javnosti, tako i domaćih političara, koji tom pitanju pristupaju krajnje administrativno. Svi nekako propuštaju da saopšte da je „14 ključnih prioriteta“ formalni naziv za ono sa čime se bosanskohercegovačko društvo svakodnevno suočava. To je, da budemo precizniji, lista najvećih bosanskohercegovačkih problema, izlistanih tako da građani sami mogu uvidjeti problematiku nefunkcionisanja institucija, njihovog urušavanja i prije nego što su počele stabilno da rade.
Takođe, poprilično je groteskno te probleme predstavljati kao zahtjeve koje ima Evropska unija, jer se nijedan od njih ne tiče onoga što BiH treba da da EU, već se radi o sopstvenom izgledu Bosne i Hercegovine koja takva može da postane članica EU. Sve i da se u jednom trenutku građani BiH opredijele da ne žele članstvo u Uniji, tih „14 ključnih prioriteta“ bi, zarad života običnog čovjeka, trebalo da bude riješeno.
Ne treba zaboraviti napomenuti da je tih „14 ključnih prioriteta“ – neprestano to ponavljajmo – samo minimalni kriterijum koji se traži od Bosne i Hercegovine. Nikom, a pogotovo ne stanovnicima Bosne i Hercegovine, neće smetati ako se uradi i više od toga.
Ništa od toga se, naime, neće desiti, jer je Bosna i Hercegovina, kako se navodi u analizi Transparency International-a, za dvije godine (dakle od maja 2019. do maja 2021.) realizovala aktivnosti u samo jednom od ključnih prioriteta „ali na način da su stvorene formalne pretpostavke za njegovo ispunjavanje, a radi se o osiguranju pravilnog funkcionisanja Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i pridruživanje“.
Bosna i Hercegovina je daleko od Evropske unije. Možda čak i dalje nego što se to čini. Tih „14 ključnih prioriteta“ bi bili samo jedan korak, ali bi, ako bi se njihovom realizovanju – u onoj mjeri u kojoj se ne narušavaju temelji same države – pristupilo suštinski, a ne administrativno, običan čovjek u BiH bi osjetio atmosferu u kojoj vrijedi živjeti.
Makar mali pomak u vladavini prava i efikasnosti sudstva, pomaci u obrazovanju rješavanjem pitanja „dvije škole pod istim krovom“, uvažavanje manjina (ne samo nacionalnih i vjerskih!) bi od atmosfere sumorne kasabe, koja danas dominira bosanskohercegovačkom stvarnosti, postojanje neke nade učinio opravdanom.
Ovako, ako se osnovnim životnim problemima koje su briselske birokrate nazvali „14 ključnih prioriteta“ pristupa samo formalno, a ne suštinski, onda su i ljudi koji žive u Bosni i Hercegovini na pragu da postanemo samo formalni ljudi, doživljavajući najveći mogući poraz – odustajanje.
Коментари
Постави коментар
Komentariši